انسان ها همیشه در پی پناهگاهی مطمئن برای گریز از اضطراب، سرگردانی، یاس، افسردگی، انحراف، پوچی، تنهایی و فشارهای روانی بوده اند. آنچه انسان را رنج می دهد، خلاء وجودی و احساس بی معنایی در زندگی اوست. همین مسائل باعث می شود که فرد در مقابل فشارهای روانی سست شود و انعطاف نشان دهد؛ زیرا هیچ پایگاه و مامنی ندارد.

دین و عمل به اخلاقیات، پناهگاه مطمئنی برای انسان ایجاد می کند؛ به انسان بها و ارزش و به عبارتی معنا می دهد.

در پژوهشی که برای اولین بار به وسیله آزمونی به نام «آزمون سنجش دینداری فرد مسلمان» بر روی ایرانیان مقیم کانادا صورت گرفت،  میان دینداری و روان درستی، همبستگی مثبت و معناداری کشف شد.

در قرآن مجید هم راهکارهایی عملی برای کاهش این نوع فشارها وجود دارد. 

واژه ها و عباراتی در قرآن کریم دیده می شود که انسان را به تفکر، شناخت و معناجویی سوق می دهد. کلماتی نظیر: علم، تفکر، عقل، نظر، ذکر، فقه، لباب، فواد، حکمت و مشتقات آن ها که بارها در قرآن آ»ده است.

قرآن مجید به انسان می آموزد که باید در زندگی، خود و محیط و هدف خود را بشناسد و جایگاه خودش را بداند. به عبارتی دیگر، انسان ها از پوچی و بی معنایی بیرون آیند.

توکل بر خدا از بین برنده استرس در زندگی است؛ زیرا او به جایگاه و مقامی تکیه می زند که هیچ تزلزلی در او راه ندارد. نتیجه توکل آرامش قلبی است. در داستان هجرت پیامبر صلی الله علیه و آله، ابوبکر که همراه آن حضرت در غار حضور داشت، دچار ترس از دشمنان شده بود. پیامبر با این جمله به ابوبکر آرامش داد: «لاتَحزَن اِنَّ اللهَ مَعَنا»؛ «محزون و هراسان مباش، خداوند با ماست».

از دیگر آثار توکل بر خدا، عزت نفس است. «و مَن یَتَوَکَّل عَلی اللهِ فَاِنَّ اللهَ عَزیزٌ حَکیم»؛ «و کسی که به خدا توکل کند، همانا پروردگار با عزت و حکیم است.» - (شعراء/67؛ آل عمران/217؛ انعام/173؛ هود/102؛ سجده/12)

چون خداوند در ذات خود عزیز است، به کسی که به او توکل می کند، عزت می دهد. در پژوهشی که با پرسشنامه «اشپیل برگر» اجرا شد، تعداد 513 نفر از دانشجویان که میزان توکل آنان در سطح بالا بود، از گروه دیگر به مراتب اضطرابشان کمتر بود.

ذکر و یاد خداوند نیز سبب آرامش دل است. «اَلا بِذِکرِ اللهِ تَطمَئِنُ القُلُوب»؛ «فِاذکُرُونی اَذکُرکُم» - (رعد/28 - بقره/152)

یک بخش از یاد و ذکر خدا در دعاهایی است که در کتاب های معتبر مانند مفاتیح الجنان و صحیفه سجادیه آمده است.

دعا انسان را به سوی واقعیت سوق می دهد و آرزوهای فرد را هدایت می کند. روانشناسان معتقدند که یکی از علاج عقده های روانی ناشی از تحقیر ها و شکست ها این است که ضمیر مخفی انسان آشکار شود و فرد به آن ها اعتراف کند. دعاهایی که ما می خوانیم، یکی از راه های آرام کننده انسان محسوب می شود.

وقتی ما در خواندن دعا به بخش توبه می رسیم، همان کاری را انجام می دهیم که باعث حل و تجزیه تعارضات ناشی از گناه و عواقب منفی آن می شود. فروی و امثال آن کوشیده اند با التفات به مکانیسم های دفاعی، این مساله را حل کنند.

  منابع:

- قرآن کریم

- جوانان، پرسش ها و پاسخ ها، ج1، احمد لقمانی،انتشارات بهشت بینش، چاپ اول، مهر 1382